Johan Dijkstra
Levendig dorpsgezicht
Over het schilderij
Deze levendige tekening van Johan Dijkstra toont een dorpsstraat die zich ontvouwt rondom een open plein, waar centraal een oude, markante boom staat – een stille getuige van het dorpsleven dat zich eromheen afspeelt. Aan weerszijden van het plein staan eenvoudige huizen en boerderijen, karakteristiek voor het Groningse platteland. De architectuur is schetsmatig weergegeven, met losse lijnen en een levendige toets, typerend voor Dijkstra’s tekenstijl. Op straat zien we verschillende dorpsbewoners: wandelaars, spelende kinderen en een paard met wagen met begeleider die mogelijk melk komt brengen of halen. Rechts op de voorgrond trekt een jong meisje met een opvallende vlinder in haar haar de aandacht. Ze loopt hand in hand met een jongen, vermoedelijk op weg naar school. Deze kleine scène voegt een menselijke, vertederende noot toe aan het dorpsbeeld. De compositie is uitgevoerd in potlood en inkt, met subtiele inkleuringen in aquarel of gekleurde inkt – een techniek die Dijkstra vaker gebruikte in zijn voorstudies. De kleuraccenten brengen het tafereel tot leven zonder de spontaniteit van de schets te verliezen. Het geheel suggereert een momentopname uit het dagelijkse leven, mogelijk bedoeld als voorstudie voor een olieverfschilderij. Hoewel niet met zekerheid vast te stellen, doet het dorp op de achtergrond denken aan Warffum, een plaats die Dijkstra meermaals bezocht en verbeeldde. De informele sfeer en het scherpe oog voor details uit het Groningse leven maken deze tekening tot een fraai voorbeeld van Dijkstra’s vermogen om het alledaagse op poëtische wijze vast te leggen.
Over de kunstenaar
Johan Dijkstra was een belangrijk Nederlands expressionist. Hij woonde en wekte in Groningen waar hij samen met onder andere Jan Wiegers en Jan Altink oprichter was van de Groninger Ploeg, een bekend schildergezelschap. Hij had grote liefde voor het Groningse landschap. Vanaf 1920 experimenteerde Johan Dijkstra meer met kleur. Hij schilderde een periode in een pointillistische stijl en werd ook sterk beïnvloed door het werk van Vincent van Gogh. Hij reisde veel door het Groninger land en legde het landschap met oogstende boeren vast, maar ook de eeuwenoude kerkjes in de dorpjes. Omstreeks 1925 begon Johan Dijkstra expressionistisch te schilderen, een stijl die Jan Wiegers via zijn contacten met de Duitse expressionist Kirchner in Groningen introduceerde. Dijkstra werkte veel met wasverf, waarbij olieverf werd gemengd met wasbenzine. De verdunde verf droogde snel waardoor ‘laag op laag’ vlot konden worden aangebracht. Ook bleven de kleuren fel, waardoor vernissen overbodig was geworden en de werken een bijzondere matte uitstraling kregen. De werken uit deze jaren, met zijn felle kleuren en vereenvoudigde vormen, tonen Johan Dijkstra’s ontzag voor de Duitse schilders van de Brücke en de Noorse schilder Edvard Munch. Dijkstra zag het Groningse platteland als één zinderende kleurexplosie. Zelfs een modderige landweg met regenplassen schilderde hij in de meest uitbundige tinten paars, oranje, blauw en roze. Na 1930 is zijn meest heftige expressionisme voorbij en gaat Johan Dijkstra werken in een behoudendere stijl die het best kan worden omschreven als ‘verhevigd impressionisme’. Na 1940 zijn geen sporen meer te vinden van het modernisme uit de twintiger jaren.
