Johan Dijkstra
Mediterrane binnenplaats
Over het schilderij
Deze sfeervolle aquarel toont een zonnige binnenplaats, omringd door mediterrane architectuur. Centraal in het werk staat een elegante villa, wit gepleisterd en met zachtgele en okerkleurige accenten die het warme zonlicht reflecteren. De bouwstijl – met bogen, luiken en een licht aflopend pannendak – wijkt duidelijk af van het Nederlandse, en roept associaties op met Zuid-Frankrijk of Italië. Op de voorgrond zien we een weelderige beplanting die typerend is voor het zuiden. De kleuren in de aquarel zijn helder en warm, met veel gebruik van zachte aardetinten, okers, terracotta, en diepe groenen, afgewisseld met accenten van het diepe blauw van de lucht. Door de binnenplaats loopt een sierlijk hekwerk van smeedijzer – opnieuw een element dat de mediterrane sfeer versterkt. De compositie is luchtig en open, en de lichte toets van Dijkstra’s penseelwerk geeft het geheel een zomerse, bijna dromerige kwaliteit. Hoewel Johan Dijkstra vooral bekend is als Groninger schilder, is het duidelijk dat hij hier zijn inspiratie heeft gehaald uit een zuidelijker landschap – vermoedelijk tijdens een reis naar Zuid-Europa. De aquarel straalt rust, licht en warmte uit, en laat zien hoe veelzijdig zijn werk kon zijn, ook buiten het noordelijke palet waar hij vaak mee geassocieerd wordt.
Over de kunstenaar
Johan Dijkstra was een belangrijk Nederlands expressionist. Hij woonde en wekte in Groningen waar hij samen met onder andere Jan Wiegers en Jan Altink oprichter was van de Groninger Ploeg, een bekend schildergezelschap. Hij had grote liefde voor het Groningse landschap. Vanaf 1920 experimenteerde Johan Dijkstra meer met kleur. Hij schilderde een periode in een pointillistische stijl en werd ook sterk beïnvloed door het werk van Vincent van Gogh. Hij reisde veel door het Groninger land en legde het landschap met oogstende boeren vast, maar ook de eeuwenoude kerkjes in de dorpjes. Omstreeks 1925 begon Johan Dijkstra expressionistisch te schilderen, een stijl die Jan Wiegers via zijn contacten met de Duitse expressionist Kirchner in Groningen introduceerde. Dijkstra werkte veel met wasverf, waarbij olieverf werd gemengd met wasbenzine. De verdunde verf droogde snel waardoor ‘laag op laag’ vlot konden worden aangebracht. Ook bleven de kleuren fel, waardoor vernissen overbodig was geworden en de werken een bijzondere matte uitstraling kregen. De werken uit deze jaren, met zijn felle kleuren en vereenvoudigde vormen, tonen Johan Dijkstra’s ontzag voor de Duitse schilders van de Brücke en de Noorse schilder Edvard Munch. Dijkstra zag het Groningse platteland als één zinderende kleurexplosie. Zelfs een modderige landweg met regenplassen schilderde hij in de meest uitbundige tinten paars, oranje, blauw en roze. Na 1930 is zijn meest heftige expressionisme voorbij en gaat Johan Dijkstra werken in een behoudendere stijl die het best kan worden omschreven als ‘verhevigd impressionisme’. Na 1940 zijn geen sporen meer te vinden van het modernisme uit de twintiger jaren.
