Johan Dijkstra
Paardenmarkt te Zuidlaren
Over het schilderij
De aquarel van Johan Dijkstra toont een levendig tafereel van de paardenmarkt in Zuidlaren. De sfeer is dynamisch en vol beweging, typisch voor een markt. Op de voorgrond zie je een imposant paard dat door twee boeren wordt weggeleid. De boeren dragen donkere kleding, en hun houding straalt kracht en vastberadenheid uit. Het paard zelf heeft een robuuste bouw en beweegt voort, alsof het net verkocht is of wordt gekeurd. In de achtergrond staan meerdere paarden netjes opgesteld, wachtend op hun beurt om gekeurd te worden. De dieren vormen een rij, waarbij de contouren iets vervagen door de lichte penseelstreken, wat een indruk van diepte geeft. Naast de rij paarden is vaag de omtrek van een tent te zien, waarschijnlijk een plek voor registratie of administratie. De markt bevindt zich tussen hoge, statige bomen, waarvan de stammen met donkere, bijna zwarte tinten zijn aangegeven. Gele accenten geven een vleugje licht en warmte, alsof de zon door de takken heen priemt. Omdat het herfst is (eind oktober), zijn de meeste blaadjes al van de bomen gevallen. De zwarttinten zorgen voor contrast en benadrukken de contouren van zowel de mensen als de dieren. De losse en expressieve penseelvoering van Dijkstra geeft de compositie een levendige en tegelijk wat dromerige uitstraling. De blauwe en gele tinten contrasteren mooi en dragen bij aan de melancholische, maar toch energieke sfeer van de traditionele paardenmarkt in Zuidlaren. De Zuidlaardermarkt, al sinds 1230 een begrip in Zuidlaren, is de oudste en grootste paardenmarkt van Nederland. Elk jaar, op de derde dinsdag van oktober, trekt dit veelzijdige evenement duizenden bezoekers uit binnen- en buitenland naar het pittoreske dorp in Drenthe.
Over de kunstenaar
Johan Dijkstra was een belangrijk Nederlands expressionist. Hij woonde en wekte in Groningen waar hij samen met onder andere Jan Wiegers en Jan Altink oprichter was van de Groninger Ploeg, een bekend schildergezelschap. Hij had grote liefde voor het Groningse landschap. Vanaf 1920 experimenteerde Johan Dijkstra meer met kleur. Hij schilderde een periode in een pointillistische stijl en werd ook sterk beïnvloed door het werk van Vincent van Gogh. Hij reisde veel door het Groninger land en legde het landschap met oogstende boeren vast, maar ook de eeuwenoude kerkjes in de dorpjes. Omstreeks 1925 begon Johan Dijkstra expressionistisch te schilderen, een stijl die Jan Wiegers via zijn contacten met de Duitse expressionist Kirchner in Groningen introduceerde. Dijkstra werkte veel met wasverf, waarbij olieverf werd gemengd met wasbenzine. De verdunde verf droogde snel waardoor ‘laag op laag’ vlot konden worden aangebracht. Ook bleven de kleuren fel, waardoor vernissen overbodig was geworden en de werken een bijzondere matte uitstraling kregen. De werken uit deze jaren, met zijn felle kleuren en vereenvoudigde vormen, tonen Johan Dijkstra’s ontzag voor de Duitse schilders van de Brücke en de Noorse schilder Edvard Munch. Dijkstra zag het Groningse platteland als één zinderende kleurexplosie. Zelfs een modderige landweg met regenplassen schilderde hij in de meest uitbundige tinten paars, oranje, blauw en roze. Na 1930 is zijn meest heftige expressionisme voorbij en gaat Johan Dijkstra werken in een behoudendere stijl die het best kan worden omschreven als ‘verhevigd impressionisme’. Na 1940 zijn geen sporen meer te vinden van het modernisme uit de twintiger jaren.
