Gerard-Johan Staller
Rembrandtplein in Amsterdam
Over het schilderij
Dit vooroorlogse schilderij van Gerard Johan Staller biedt een betoverend zicht op het Rembrandtplein, gezien vanuit een raam of balkon van Hotel NH Schiller, een locatie die in Stallers tijd een artistiek trefpunt vormde. Het plein ligt er levendig maar ingetogen bij, met het standbeeld van Rembrandt als kalm middelpunt – omringd door stadsrumoer, maar onaangedaan. Staller, zelf geworteld in de nabijgelegen Joodse buurt, wist als geen ander het vooroorlogse Amsterdam in al zijn culturele gelaagdheid vast te leggen. Hoewel dit werk niet expliciet de Joodse buurt toont, ademt het wel die nabijheid. Er is een bijna melancholische ondertoon voelbaar, alsof het plein zich nog niet bewust is van de storm die op de geschiedenis afkomt. De schilderstijl is karakteristiek voor Staller: realistisch, met een zekere losse toets, waarin mensen en gebouwen herkenbaar zijn maar nooit stijf. De kleurstelling is rijk, maar beheerst – met okers, grijsgroen, baksteenrood en het zachte blauw van een Hollandse lucht. Figuren op het plein – wellicht flanerende Amsterdammers, een handkar, een paar zakenmensen – zijn levendig weergegeven, vaak met slechts een paar penseelstreken. Dit werk is niet alleen een stadsgezicht, maar een document: een liefdevol vastgelegd fragment van het Amsterdam dat was – Joods, bruisend, ongehaast – met de menselijke maat en stadse ziel die in Staller’s oeuvre altijd centraal staan.
Over de kunstenaar
Gerard Johan Staller was een Nederlandse kunstschilder, illustrator , tekenaar, graficus, aquarellist, etser, en plateelschilder, hij werkte aanvankelijk voor de keramische industrie, maar ging zich later geheel op de schilderkunst toeleggen en werd genoemd de schilder van het Amsterdamse Joodse volksleven. Behalve een paar reizen naar België, Duitsland en Algerije werkte hij bijna zijn gehele leven in Amsterdam, waar hij ook zijn opleiding genoot aan de Rijksnormaalschool voor Teekenonderwijzers, het Instituut voor Kunstnijverheidsonderwijs en de Rijksakademie van beeldende kunsten. Hij was een leerling van August Allebé. Hij was in 1913 winnaar van de Willink van Collenprijs. Staller was regelmatig te vinden in Artis met zijn schetsboek en schilderde ook voornamelijk Amsterdamse stadsgezichten en volkstaferelen in de Joodse buurt rond het Waterlooplein en de Jordaan. Staller was lid van Arti et Amicitiae in Amsterdam en de Vereeniging Sint Lucas ook in Amsterdam. Hij was leraar van Frits Schiller, de amateur-schilder die het Schiller Hotel annex café op het Amsterdamse Rembrandtplein bezat. In 2022 verscheen een boekwerk over de Joodse buurt in Amsterdam met daarin veel werken van Staller: "Het Joodse proletariaat, 1900-1940 in woord en beeld", door Selma Leydesdorff
