Piet van der Hem
Buiten de boot vallen
Over het schilderij
We zien een elegante heer, onmiskenbaar een figuur van de mondaine wereld van de jaren twintig, gekleed in een donkerblauw colbert en een smetteloos witte pantalon. Zijn houding verraadt echter dat zijn waardigheid op het spel staat: hij hangt half buiten een boot, met zijn benen krampachtig zoekend naar steun. Met beide handen klampt hij zich wanhopig vast aan een dunne stok – een reddingsmiddel dat eigenlijk te fragiel oogt voor zijn deftige verschijning. Zijn hoed, symbool van status en welstand, is al van zijn hoofd gegleden en dobbert machteloos in het water, als een ironisch commentaar op zijn situatie. Het contrast tussen zijn keurige, stijve outfit en de potsierlijke onmacht waarmee hij zich overeind probeert te houden, onderstreept de humor en ironie in de scène. Het geheel ademt de typerende satire van Van der Hem: de zelfverzekerde bourgeois die zich met veel uiterlijk vertoon presenteert, maar door een banale misstap letterlijk en figuurlijk uit zijn rol valt – bijna “buiten de boot".
Over de kunstenaar
Van der Hem was een zoon van de koopman Dirk van der Hem en Geertje Pieters Smids. Nadat hij op twaalfjarige leeftijd wees geworden was, werd hij opgenomen in het gezin van een oom en tante te Leeuwarden. Na vier jaar de Rijks-HBS van Leeuwarden te hebben bezocht, besloot hij, gestimuleerd door zijn tekenleraar J. Bubberman, zich verder als kunstenaar te bekwamen. In 1902 ging Van der Hem naar Amsterdam om daar aan de Rijksschool voor Kunstnijverheid te studeren. Hij volgde ook een tekenopleiding aan de Rijksakademie van beeldende kunsten in Amsterdam. Van medio 1907 tot 1908 werd hij door een Koninklijke Subsidie voor de Schilderkunst in staat gesteld een jaar op Montmartre in Parijs te wonen en te studeren. Hij maakte een groot aantal tekeningen en schilderijen van het straat- en uitgaansleven in Parijs, waarin veel overeenkomsten met het werk van kunstenaars als Henri de Toulouse-Lautrec en Steinlen merkbaar zijn. Ook Van der Hem werd gefascineerd door de charme van het Parijse nachtleven. Daarna keerde hij terug naar Amsterdam. Een herdruk werd gemaakt van tien kleine aquarellen, die in de zomer van 1902 door hem op zeventienjarige leeftijd werden geschilderd en als prentbriefkaarten zijn verzonden aan A.Fockema, die in het buitenland verbleef. In 1914 ging hij meewerken aan De Nieuwe Amsterdammer met nogal politieke tekeningen, die niet van humor waren ontbloot. Piet van der Hem maakte in het begin alle litho's die als bijvoegsel kwamen bij afleveringen van dit blad. Later gingen ook Willy Sluiter en Jan Sluijters werken voor dit blad. Hij maakte ook tekeningen in het blad De Kroniek. In 1923 ging hij aan het werk als politiek tekenaar voor de Haagsche Post. Voor het blad Sprokkelingen van de firma Lindeteves Stokvis maakte Van der Hem tientallen tekeningen terwijl hij ook voor andere bedrijven reclamefolders, affiches en boekbanden ontwierp. Een recensent schreef over hem: "Hier is een tekenaar van bewonderenswaardige vaardigheid, lenigheid, klaarheid en puntigheid aan het werk".
