Karel Appel
Gezicht op de Sloterdijksbrug op het Prinseneiland
Over het schilderij
Dit schilderij van Karel Appel, gedateerd 1941, toont de Sloterdijksbrug op het Prinseneiland in Amsterdam, midden in de winter. De voorstelling is verstild en atmosferisch: een houten ophaalbrug, lichtgeel van toon, overspant een met sneeuw bedekte gracht. De omgeving met pakhuizen, steigers en hekken, ligt onder een dunne, grijzige sluier van winterlicht. De lucht is zwaar, groenig-grijs, wat de scène een melancholisch en bijna poëtisch karakter geeft. De verfbehandeling is nog tamelijk traditioneel, met duidelijk zichtbare penseelstreken en een zekere aandacht voor perspectief en compositie. Toch verraadt de schilderwijze al iets van de latere Appel: de verf is levendig, de vormen zijn stevig neergezet, en er schuilt een zekere innerlijke spanning onder de ogenschijnlijke rust. Appel signeerde het werk met C.K. Appel 1941, in rode verf linksonder. Dit dateert het stuk in zijn vroege studietijd aan de Rijksakademie van Beeldende Kunsten, toen hij nog volop experimenteerde met realistische en impressionistische technieken. Dit vroege werk laat een verrassend andere kant zien van Karel Appel dan de wereld later zou leren kennen via de Cobra-beweging. In 1941 stond Appel nog aan het begin van zijn ontwikkeling. Hij schilderde in de traditie van het Hollandse stadsgezicht, beïnvloed door kunstenaars als George Hendrik Breitner, Willem Witsen en de Amsterdamse impressionisten. De keuze voor een alledaags, stedelijk motief sluit daarbij aan. Tegelijkertijd zien we in dit schilderij al enkele kiemen van wat later zijn handtekening zou worden zoals de gevoelsmatige omgang met kleur, waarin het oker van de brug afsteekt tegen de koude grijstinten maar ook het expressieve karakter van de compositie, die niet puur beschrijvend is, maar ook stemming oproept. In Appels latere Cobra-periode (vanaf ca. 1948) zou hij deze gevoelsmatige benadering radicaal doortrekken. De werkelijkheid verdween toen grotendeels achter een explosie van kleur, ritme en kinderlijke verbeeldingskracht. In dat licht is dit schilderij bijzonder: het is een zeldzaam, vroeg document van Appels vormingsjaren, waarin hij nog balanceerde tussen waarneming en expressie, tussen traditie en vernieuwing. We kunnen dit werk zien als een intiem voorspel tot de revolutie die hij enkele jaren later mede zou ontketenen. Eigenlijk een BRUG, letterlijk en figuurlijk, tussen het oude en het nieuwe.
Over de kunstenaar
Karel Appel was een van de bekendste Nederlandse beeldend kunstenaars van de 20e eeuw. Hij was schilder, beeldhouwer en dichter, en vooral bekend als medeoprichter van de Cobra-beweging. Dit was een vernieuwende kunstenaarsgroep die zich verzette tegen de strenge regels en rationele benadering van de kunst na de Tweede Wereldoorlog. Appel groeide op in Amsterdam en begon al jong te tekenen en schilderen. Tegen de wens van zijn ouders in ging hij in 1940 studeren aan de Rijksakademie van Beeldende Kunsten in Amsterdam. Zijn vroege werk werd sterk beïnvloed door kunstenaars als Picasso en Matisse, maar hij ontwikkelde al snel een eigen, expressieve stijl. In 1948 richtte Appel samen met onder anderen Constant Nieuwenhuys, Corneille, Asger Jorn en Christian Dotremont de Cobra-groep op, genoemd naar de steden Copenhagen, Brussel en Amsterdam. De groep stond voor spontane, kinderlijke en emotionele kunst, waarin fantasie en intuïtie belangrijker waren dan techniek. Een bekend werk uit deze periode is zijn muurschildering Vragende Kinderen (1949) in het Amsterdamse Stadhuis (nu het Stedelijk Museum), dat destijds veel controverse opriep – het werd zelfs jarenlang afgedekt omdat men het te wild en onbegrijpelijk vond. Vanaf de jaren vijftig werkte Appel veel in het buitenland, vooral in Frankrijk en later in de Verenigde Staten. Zijn werk werd internationaal erkend, en hij exposeerde in belangrijke musea zoals het Museum of Modern Art in New York. Zijn stijl bleef uitbundig en kleurrijk, met dikke verflagen, expressieve vormen en vaak dier- of mensfiguren vol energie. Naast schilderen maakte Appel ook beelden en muurschilderingen. Hij bleef zijn hele leven experimenteren en vernieuwen. In zijn latere werk werd de verfbehandeling vaak zachter en de kleuren subtieler, maar zijn expressieve kracht bleef. Karel Appel ontving talloze onderscheidingen en zijn werk is opgenomen in musea over de hele wereld. Hij bleef tot op hoge leeftijd actief als kunstenaar. In 2006 overleed hij in Zürich. Zijn nalatenschap leeft voort via de Karel Appel Foundation, die zijn werk en ideeën beheert en promoot.